In de afgelopen jaren zijn we ons gaan realiseren dat de microben die ‘in en rondom’ ons leven, erg belangrijk zijn in het bepalen van de kwaliteit van ons leven. Wist je dat 90% van de cellen in ons lichaam eigenlijk microben zijn? Dit betekent dat we meer bacterieel zijn dan menselijk!
Met de vooruitgang van de wetenschap hebben we nu inzicht in al deze microben en richten we ons voornamelijk op die in onze darmen.
Deze microben hebben niet alleen een rol gespeeld sinds het begin van het leven op aarde, maar hebben ook de evolutie van onze organen, inclusief onze hersenen, beïnvloed. Er zijn duizenden soorten van deze bacteriën in ons, en ze hebben een grote impact op ons welzijn. Sommige wetenschappers beschrijven dit zelfs als een "tweede menselijk genoom”.
Wat echt fascinerend is, is dat deze darmbacteriën invloed hebben op onze hersenen, tot onze organen, tot ons zenuwstelsel, vanaf het moment dat we in de baarmoeder zijn tot aan onze dood, toch hoor je er niet bijster veel over. Ze helpen ons immuunsysteem vorm te geven en beschermen ons tegen ziekten.
Maar wanneer deze microben uit balans raken, kan dit leiden tot allerlei gezondheidsproblemen, van spijsverteringsproblemen tot ziekten zoals astma, eczeem, obesitas en zelfs geestelijke gezondheidsproblemen. Ook richt het kankeronderzoek zich nu op het microleven, want er lijkt een verband tussen de afwezigheid van bepaalde soorten en specifieke kanker soorten.
Deze bacteriën zijn de hoofdrolspelers in het verwerken van ons eten, hoe we daar op reageren, hoe we nutriënten opnemen, dus niet alleen belangrijk voor onze spijsvertering, maar kunnen ook invloed hebben op zaken als hartziekten, diabetes, kanker en geestelijke gezondheid.
Omdat er ontelbaar veel microben in je lichaam wonen, vormen hun genomen en de terabytes aan data die daaruit voortkomen een enorme potentie die vooral nog bestaat uit mysterie. De 1400 gram aan microben die je met je meedraagt, zijn misschien wel belangrijker dan welk gen in je genoom.
De enorme diversiteit maakt het op dit moment nog moeilijk om de populatie van een ‘perfect gezond microbioom’ te beschrijven, maar de stelregel: hoe diverser hoe beter, lijkt hier op van toepassing. Maar moderne darmen zijn ernstig aangetast, door onze manier van leven én de manier waarop we voeding maken. Dit zijn de grootste verstoorders van onze darmflora:
Antibiotica: Deze medicijnen doden niet alleen de schadelijke bacteriën die infecties veroorzaken, maar ook de gunstige bacteriën in onze darmen.
Voeding: Een dieet met veel suiker, kunstmatige zoetstoffen, en bewerkte voedingsmiddelen kan schadelijk zijn voor gunstige bacteriën. Aan de andere kant kan een gebrek aan vezelrijke voedingsmiddelen, zoals groenten en fruit, ook het microbioom beïnvloeden.
Infecties: Sommige pathogene bacteriën, virussen of parasieten kunnen het darmecosysteem verstoren.
Langdurig gebruik van bepaalde medicijnen: Buiten antibiotica kunnen ook andere medicijnen, zoals maagzuurremmers of niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's), de darmflora beïnvloeden.
Stress: Chronische stress kan invloed hebben op de darmflora en kan ook de darmbarrière verzwakken, wat kan leiden tot een lekkende darm.
Overmatig alcoholgebruik: Dit kan de darmwand beschadigen en het evenwicht van de darmbacteriën verstoren.
Geboortemethode: Baby's die via een keizersnede zijn geboren, hebben een andere samenstelling van de darmflora dan baby's die via de vaginale route zijn geboren.
Hygiëne en levensstijl: Hoewel goede hygiëne belangrijk is om ziekte te voorkomen, suggereren onderzoeken dat we zijn doorgeslagen in overmatige hygiëne en een gebrek aan blootstelling aan verschillende microben in de kindertijd het risico op bepaalde aandoeningen in het latere leven kunnen verhogen.
Pesticiden: Deze zal ik wat extra aandacht geven, omdat deze directe aanleiding geeft voor de komst van mijn moestuin:
Pesticiden zijn stoffen die worden gebruikt om plagen in de landbouw te bestrijden, zoals insecten, schimmels, onkruid en andere ongewenste organismen. Er is toenemende bezorgdheid over de impact van pesticiden op de menselijke gezondheid, inclusief hun effect op het menselijke darmmicrobioom.
De toenemende bezorgdheid met betrekking tot pesticiden en het darmmicrobioom komt voort uit deze punten:
Directe impact op de darmbacteriën: Sommige pesticiden kunnen direct toxisch zijn voor bepaalde nuttige darmbacteriën, wat kan leiden tot een verstoorde balans van de darmflora.
Residuen in voeding: Residuen van pesticiden blijven achter in onze voeding die dan door mensen worden geconsumeerd. Deze residuen kunnen invloed hebben op de bacteriële gemeenschap in de darmen.
Verandering in voedseldiversiteit: Pesticiden gebruik kan ook de diversiteit van micro-organismen in de bodem en op de planten zelf beïnvloeden. Dit kan op zijn beurt de diversiteit van microben beïnvloeden die we binnenkrijgen via onze voeding. Daarnaast heeft het invloed op de aanwezige nutriënten in de voeding die we eten, want de aanmaak van nutriënten zijn weer afhankelijk van diezelfde microben.
Ontsteking en barrièrefunctie: Er is enig bewijs dat blootstelling aan pesticiden het darmslijmvlies kan beschadigen, wat kan leiden tot een lekkende darm. Een dergelijke verstoring kan een ontstekingsreactie bevorderen, wat de balans van de darmflora verder kan verstoren.
Indirecte effecten: Pesticiden kunnen ook invloed hebben op de gezondheid van de mens door andere mechanismen, zoals het beïnvloeden van het endocriene systeem of het veroorzaken van neurotoxiciteit. Deze indirecte effecten kunnen ook het darmmicrobioom en de rest van onze (mentale) gezondheid beïnvloeden.
Net als je genactiviteit is je microbioom zo dynamisch dat je het moet beschouwen als een constant veranderend ecosysteem die zichzelf in balans wil houden. Dat moderne westerse diëten cruciaal zijn voor de opkomst van chronische ziekten en vooral auto-immuunziekten zoals allergieën, intoleranties en brein problemen bij zowel kinderen als ouderen. Onze darmflora krijgt eigenlijk niet meer de gelegenheid om het ecosysteem daadwerkelijk in balans te houden/krijgen.
Er komt steeds meer bewijs dat ontstekingen in ons lichaam koppelt aan een reeks aandoeningen, waaronder hartziekten, hypertensie en verschillende vormen van kanker. Het verminderen van de diversiteit van de darmecologie zou onze gezondheid gestaag kunnen ruïneren. Het woord gestaag kunnen we inmiddels wel vervangen met ‘heel snel’, want 30 jaar geleden is de gestage weg ingeslagen, maar inmiddels maakt het ons allemaal kwetsbaar in een rap tempo.
Het is nu zo dat het westerse microbioom daadwerkelijk dysbiotisch [schadelijk voor microben] is en ons vatbaarder maakt voor een hele grote verscheidenheid aan ziekten. Daarom ben ik met veel interesse in de darmflora materie gedoken.
In 2006 toonde een team van Washington University in St. Louis blijkbaar een sterk verband aan tussen het microbioom en obesitas. Ze namen muizen die genetisch waren gewijzigd om zwaarlijvig te zijn en brachten enkele van hun microben over naar normale muizen. Die muizen werden zwaarlijvig, wat de eerste keer is dat een aandoening via het microbioom is overgedragen, tenminste bij dieren.
Maar wat echt verbazingwekkend is, is dat de muizen die vet werden na het ontvangen van de microben hetzelfde dieet aten als muizen zonder de transplantatie, en toch werden de onbehandelde muizen niet dik.
Hoe zorgde dezelfde calorie-inname voor zowel dikke als normale muizen op hetzelfde moment?
Er wordt verondersteld dat de geïnjecteerde microben op de een of andere manier efficiënter waren in het extraheren van voedingsstoffen uit het voedsel tijdens de spijsvertering. Dit gaat in tegen de lang gehanteerde overtuiging dat ingenomen calorieën gelijk staan aan verbruikte calorieën. Met andere woorden, als een maaltijd duizend calorieën bevat, zal ieders lichaam, duizend calorieën aan energie extraheren.
We gaan de komende jaren nog heel veel horen over het microbiome. Maar wat heeft mijn moestuin hier mee te maken?
Eigen moestuin en bodemgezondheid
Het hebben van een eigen moestuin geeft je de mogelijkheid om direct invloed uit te oefenen op de kwaliteit van de grond waarin je gewassen groeien. Een gezonde bodem barst van het leven: er leven miljarden bacteriën, schimmels, nematoden en andere micro-organismen in die samenwerken om planten van voedingsstoffen te voorzien. Door organische bemesting, compostering en het vermijden van chemische pesticiden en herbiciden, kun je een rijke, levende bodem cultiveren.
Wanneer je groenten en fruit uit je eigen tuin consumeert, vooral als ze rauw of licht verwerkt worden, neem je ook een scala aan micro-organismen uit deze gezonde tuin in. Sommige van deze microben kunnen koloniseren in de darm en bijdragen aan een divers darmmicrobioom.
Eén nadeel van een moestuin kan ook direct een extra voordeel worden. Een nadeel van een moestuin is dat veel tegelijkertijd geoogst moet worden en je daardoor veel te veel in één keer hebt. Door deze hoeveelheid te fermenteren, creëer je nog meer microben leven.
Fermentatie is een oud conserveringsproces dat ook bijdraagt aan de verrijking van voedsel met gunstige bacteriën. Door groenten uit je eigen tuin te fermenteren, zoals bij het maken van zuurkool of kimchi, vermeerder je de aanwezige gezonde bacteriën. Deze gefermenteerde voedingsmiddelen bevatten probiotica die, wanneer geconsumeerd, de diversiteit en gezondheid van je darmmicrobioom kunnen versterken.
Het hebben van een eigen moestuin en het aandacht schenken aan bodemgezondheid heeft niet alleen voordelen voor de planeet en de smaak van je voedsel, maar kan dus directe invloed uitoefenen op je eigen gezondheid.
Door het consumeren van vers geoogste groenten en het integreren van gefermenteerde voedingsmiddelen in je dieet, kun je je blootstelling aan een rijke variëteit van microben verhogen. Deze kunnen op hun beurt bijdragen aan een robuuster, diverser en gezonder darmmicrobioom.
In een wereld waar onze relatie met de natuur vaak verstoord is, biedt een eigen moestuin een manier om deze belangrijke verbinding te herstellen.
Heb je je misschien ooit afgevraagd hoe die knapperige zuurkool, smaakvolle miso, keffir of die bruisende kombucha eigenlijk tot stand komt?
Het antwoord is nu niet meer verrassend natuurlijk: fermentatie! Je zult versteld staan hoeveel fermenteren ons in de loop van de mensheid heeft gebracht en hoeveel gefermenteerde producten eigenlijk nog te koop zijn in de supermarkt.
Hoewel het op het eerste gezicht misschien wat ingewikkeld lijkt, is fermenteren eigenlijk een prachtige samensmelting van wetenschap, kunst en... geduld. En het beste? Die kleine bubbeltjes, knapperige texturen en rijke smaken zijn niet alleen smaakbommetjes, maar essentieel voor een goede gezondheid. Dus we moeten het gaan hebben over hoe we ons eten gecontroleerd laten verrotten.
Nu denk je misschien: "Dat klinkt geweldig, maar hoe begin ik hieraan?"
Tijdens ons Iki retreat in september duiken we samen de wondere wereld van fermentatie in. We hebben een fermentatie workshop opgezet waar je niet alleen de basics leert, maar ook direct praktisch aan de slag kunt gaan zodra je thuiskomt.
Dus, of je nu droomt van de perfecte kimchi of je eigen probiotische drankjes wilt brouwen, na deze workshop ben je helemaal klaar om je keuken te transformeren in een heus fermentatielab, zoals ik dat gedaan heb na de eerste oogstronde uit mijn moestuin.
Bereid je voor op een onverwachts avontuur, want waarschijnlijk word jij een fermentatiegoeroe in je vriendenkring! Iets wat ze nooit hebben zien aankomen haha.
Aanmelden voor het Iki-Retreat kan via deze link.
Epigenetica Blueprint
Het microbioom en fermenteren komt natuurlijk ook voorbij in de Epigenetica Blueprint. Ook daar kun je je nu voor opgeven. We starten weer op maandag 4 september 2023. Aanmelden kan via deze link.
Heb ik je interesse gewekt voor een eigen tuintje?